Dawna polska organizacja państwowa zajmująca się kultywowaniem pamięci walki i męczeństwa Narodu Polskiego, a także innymi miejscami martyrologii na ziemiach polskich.

Została utworzona na mocy ustawy sejmowej z 2 lipca 1947 roku pod nazwą „Rada Ochrony Pomników Męczeństwa”. Podlegała ówczesnemu Ministerstwu Kultury i Sztuki.

Od 28 stycznia 1988 roku działała przy Prezesie Rady Ministrów pod nazwą „Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa”, bezpośrednio podlegając ministrowi właściwemu do spraw kultury i dziedzictwa narodowego. Jej działalność była od samego początku finansowana z budżetu państwa. Członków Rady na 4-letnią kadencję powoływał Prezes Rady Ministrów.

1 sierpnia 2016 roku Rada została zniesiona, a jej kompetencje przejęło Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Instytut Pamięci Narodowej. 

Od 20 grudnia 2017 roku za upamiętnienie i uhonorowanie osób zasłużonych dla Narodu Polskiego w dziele pielęgnowania pamięci lub niesienia pomocy Polakom będącym ofiarami zbrodni przeciwko pokojowi, ludzkości lub zbrodni wojennych w latach 1917–1990 odpowiada Instytut Solidarności i Męczeństwa imienia Witolda Pileckiego.

Do zadań Rady należało:

• sprawowanie opieki nad miejscami walk i męczeństwa oraz trwałe upamiętnianie związanych z tymi miejscami faktów, wydarzeń i postaci;
• inspirowanie oraz współdziałanie w organizowaniu obchodów, uroczystości, przedsięwzięć wydawniczych i wystawienniczych, a także popularyzowanie – za pomocą środków masowego przekazu – miejsc, wydarzeń i postaci historycznych związanych z walkami i męczeństwem;
• ocenianie stanu opieki nad miejscami i trwałymi obiektami pamięci narodowej, a w szczególności nad pomnikami, cmentarzami i mogiłami wojennymi, cmentarzami ofiar hitlerowskiego terroru, muzeami walk i martyrologii, a także izbami pamięci narodowej;
• sprawowanie funkcji opiniodawczej i opiekuńczej wobec muzeów walk i męczeństwa, a w szczególności: w Auschwitz-Birkenau, na Majdanku, w Stutthofie, w Łambinowicach, w Żabikowie, Rogoźnicy, w Treblince i Radogoszczu;
• opiniowanie pod względem historycznym i artystycznym wniosków o trwałe upamiętnienie miejsc wydarzeń historycznych, a także wybitnych postaci związanych z dziejami walk i męczeństwa;
• współdziałanie – w szczególności ze środowiskami i organizacjami polonijnymi – w sprawowaniu opieki nad miejscami walk i męczeństwa Narodu Polskiego za granicą.

Radę obsługiwało Biuro Rady, kierowane przez etatowego sekretarza.